“Mizah bir yumruktur kime vuracağı belli olmaz” düsturlu film kombine yumruklar atabilen bir boksör gibi. Bir aparkat iktidara, bir sağ kroşe sisteme, bir sol da bize. (18-02-2006)
Mizahçılarla iktidarların arası hep bozuk olmuştur. “Komikçiler” ise iktidarın sevgilisidir. Komikçiyle mizahçı arasındaki en temel farklardan biri bu olsa gerek. Mizahçı muhaliftir, mizahçının dilinin kemiği yoktur. Kara mizah ise daha cesurdur çünkü daha sevimsiz ve zorlayıcı olmayı göze alır.
Kara mizahın en önemli isimlerinden biri, Amerikalı gazeteci ve maceracı Ambrose Bierce’ı ele alın. Amerikan İç Savaşı’nda yıllarca savaşması yetmemiş gibi 70’li yaşlarınI sürerken o sıralar devrim için savaşan Pancho Villa’ya katılmaya karar vermiştir. Meksika’nın yolunu tutan Bierce’dan bir daha haber alınamamıştır ama Villa’nın silah arkadaşlarından birinin “Villa o koca gringonun, koca çenesine daha fazla dayanamadı ve onu kurşuna dizdirdi” dediği rivayet edilir. Villa bile çenesini adaletsizlik karşısında tutamayan bir mizahçının iğneli konuşmalarına fazla katlanamamıştır.
Bizden bir örnek isterseniz, hiciv ustası Nefi’yi derim size. Hani, IV.Murad’a hiciv yapmayacağına söz veren ama dayanamayıp Vezir Bayram Paşa’ya aruz vezninde laf çakıp kelleyi kaybeden Nefi (1635). Meramımızı daha iyi anlatmak için örnekler artırılabilir, Başbakan Erdoğan’la mahkemelik olan bizim mizahçılardan dem vurulabilir. Ama ne kadar uğraşırsak uğraşalım davamızı Ezel Akay kadar şık ortaya koyamayız, taşı gediğine onun filmi kadar iyi oturtamayız.
Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü? Türk sineması için çok önemli ve çok cesur bir çalışma. Ezel Akay prodüksiyonundan kurgusuna, görselinden oyuncu yönetimine dört dörtlük bir iş çıkarmış ve teknik anlamda dünya standartlarını yakalamış. Dört milyon doların her kuruşunun hakkıyla harcandığı anlaşılıyor filmden. Üstelik bu kadar yatırımı yaparken gişesini sağlama almak için hiçbir hileye hurdaya başvurmamış. Beyazıt Öztürk’ün filmdeki varlığı böylesi bir PR hile hurdası gibi gelmişti başta bana, ama filmi seyrettikten sonra Öztürk’ün Hacivat rolü için iyi bir seçim olduğuna ikna oldum. Keza, Bilginer’in yeteneğin ötesinde bir “sihire” sahip olduğuna da…
Filmin sinema tekniğini yerim olsa daha çok övecek olsam da, övgülerimin asıl kaynağının başka olduğunu belirtmek isterim. Çünkü Ezel Akay’ın teknik başarısı diğer tüm Türk sinemacılardan da beklediğimiz bir gereklilik.
HKNÖ’nün bu kadar önemli bir film olduğunu düşünmemin asıl nedeni hikaye anlatımı ve hikayenin kendisi. Hikaye o kadar iyi yazılmış ki sanırsınız ki, Akay’ın elinde çok iyi bir tarihi roman vardı da, onu uyarladı beyaz perdeye. Hakkında çok az şey bilinen Hacivat ve Karagöz’ün etrafında müthiş bir roman kurgusu kurulmuş. Ana ve yan karakterler çok iyi çizilmiş, bağlantılar çok iyi kurulmuş, hikaye adeta kendiliğinden ilerliyor. Scorsese mi demişti “İyi bir yönetmen, iyi bir hikaye anlatıcısıdır” diye?
Ama filmin ilk yarım saati bir şaşkınlık geçiriyorsunuz doğrusu, çünkü bir komediden beklediğiniz çoğu şeyi alamıyorsunuz filmden. Kahkahalar içinizde sıkışıp kalıyor örneğin. Film ilerledikçe gerçek dank ediyor kafanıza; bir komedi değil bu. Politik bir taşlama. Alt metinleri olan, günümüze çok ince göndermelerle döşeli, sizi düşünmeye iten toplumsal bir eleştiri. O noktada da endişeye kapılıyorsunuz Ezel Akay için, böylesine kaliteli bir film bu ülkede dört milyon doları çıkarabilir mi? İnşallah çıkarır… Böylesi bir eser bunu hak ediyor. Serdar Gökhan’ı bunca yıl sonra bir tarihi filmde görmek çok hoştu. Onu öyle kanıksamışız ki yiğit mert savaşçı rolleriyle, filmde bir tek onun yaptığı namertlik kanımıza dokunuyor.
Hacivat Karagöz, çocukları güldürmek için basit esprilerle ilerleyen basit bir güldürüydü bugüne kadar. Ama Akay, bir malzemenin değerini belirleyecek olanın sanatçının onu ele alış biçimini olduğunu gösteriyor. Diğer bir deyişle Keloğlan geleneğinden illa ki “avam” bir eğlencelik çıkacak diye bir şey olmadığını… Kişisel bir dilekle bitirelim: hep mucizevi öyküler peşinde koşan Ezel Akay umarız İhsan Oktay Anar’ın romanlarını film yapmaya karar verir!
Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?
Yönetmen: Ezel Akay
Oyuncular: Haluk Bilginer, Beyazıt Öztürk, Şebnem Dönmez, Güven Kıraç, Ayşen Guruda, Ayşe Tolga, Serdar Gökhan
Eleştiri notu: 4.5/5
Seyir notu: 3.5/ 5
