Yeni Orta Sınıf – ‘Sinik Stratejiler’, ilk kez 2005 yılında “Yeni Orta Sınıf” adı altında yayımlandığında ülkemizde bir anda orta sınıf tartışmalarını başlatan kitaplardan biri oluvermişti. Üniversitelerde ders kitabı olarak da okutulmaya başlanan (ve hala okutulmakta olan) bu çalışma, bölüm bölüm de olsa yurtdışında birçok çalışma içinde de yer almış, hatta 2011 yılında İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde başlı başına “Orta Sınıf ve Semiyoloji” adında bir derse dönüştürülmüştü.
Ercan Dalkılıç
Öğrencilerin kendi arasında fotokopi baskısı ile çoğalttığı kitaba –ben dahil- kimse ulaşamıyordu, çünkü yayımlandığı zaman çok kısa bir zaman zarfında baskısı tükenmişti. İşte bu akademisyen/gazeteci/yazar Ali Şimşek imzası taşıyan Yeni Orta Sınıf – ‘Sinik Stratejiler’, geçtiğimiz günlerde Agora yayınevi tarafından tekrar yazına kazandırıldı.
Adından anlaşılacağı üzere Yeni Orta Sınıf – Sinik Stratejiler‘i orta sınıf-yeni orta sınıf üzerine yapılmış diğer araştırmalardan ayıran en önemli şey; bu sınıfın 90’larda (özellikle) Leman kültür üzerinden sivrilttiği dilini enikonu mercek altına alıyor oluşu. 80’lerin kapalı ve mahçup dili, 90’ların başındaki özel TV’ler, gitgide artan özel okullar, mahalleden uzakta, ama mahallelinin görebileceği noktalara inşa edilen yaşam siteleri vb. etmenlerle birlikte yavaş yavaş açılmaya başlıyordu. Bu izolasyon, kültür değişikliği; aynı arsada top oynayan çocukların artık birlikte top oynamayacakları anlamına geliyordu bir nevi.
Şimşek’e göre 90’larda gençliğini yaşayan 1967-1970 arası doğumlu (Ali Şimşek’in deyişiyle) 88 Kuşağı’nın en büyük özelliği de kültürel olarak dıştalayıcı olmasıydı. Şimşek, o kuşağa tabi biri olarak bunu net bir biçimde gözlemlemiş, hissetmişti. Yani siteye, taşınan, artık mahallede o çocuklarla top oynamayan kuşak, özel okuldan üniversiteye transfer olmuş ve doğal olarak üsttenci, sinik ve kinik bir geliştirmişti kendine. Niye geliştirmesindi ki, nasıl olsa üniversiteden çıkıp büyük şirketlerde beyaz yakalılığa terfi edecek, burjuva arkalığı yapacaktı. Onun için bir problem yoktu nasılsa. O mahallelilerle bir işi olamazdı artık. İşçi ile beyaz yakalı işçi arasındaki çizgi artık kesinkes çizilmişti.
Dolayısıyla işçi mücadelesiyle de, devrimle de bir bağı olmadı, olduysa da çok sınırlı kaldı bu kuşağın. 68 Kuşağı ya da 78 Kuşağı ile alakası yoktu. 90’lardaki kültür patlamasıyla sınıfsal olan her şey kültürleştirilerek buharlaştırılıyordu. Orta sınıf’ın uzlaşımcı tavırı, yeni orta sınıf’ta bir adım ileri giderek, sermayenin kucağına oturmaya, birlikte iş çevirmeye dönüşmüştü.
YOS’u salt toplumsal bir sınıf olarak düşünmeyebiliriz de. Bakın Ali Şimşek, nasıl açımlıyor YOS’u: “YOS’u bağımsız bir sınıf değil de bir sınıf fraksiyonu olarak gormek de cazip. Ya da daha ileri giderek beyaz yakalı işci deyimi bile iş görebilir.” Gerçekten de, 2000’lere gelindiğinde YOS, beyaz yakalılar üzerlerindeki sömürücü gücün baskısını gitgide daha çok hissetmeye başladılar.
Ali Şimşek, çalışmasında Gezi’nin tohumu olduğu düşünülen 2001 Ekonomik krizinin (diğer adıyla bankacılık krizi) YOS’un diline etkilerini de es geçmemiş. Gezi ile birlikte sermayenin kucağına oturan, başka da alternatifi bulunmayan bu sınıf, aslında neo-liberalizmin kendisine karşı da inançsızdı. Ve bu inançsızlık Gezi’de birdenbire baş kaldırma eğilimi gösterdi. Şimşek’in de dediği gibi: “Tarih ve sınıf geri dönmüştü!”
Şimşek, önsözde “geçmişte fazlasıyla eleştirel baktığım YOS stratejilerinin nasıl iyi anlamda dönuştüğünü ve devrimcileştiğini gözlemledim.” demiş. Bu görüşe katılmamak elde değil; geçmişte orta-sınıf altına yönelik olan YOS’un müstehzi tavrı, Gezi sürecinde iktidarı kendine hedef alarak devrimci bir tını kazanmıştı. Yeni Orta Sınıf – Sinik Stratejiler, başlı başına Gezi üzerine bir çalışma sayılmasa da, Gezi’nin nereden filiz verip nasıl serpildiğine kılavuzluk eden çok önemli bir kaynak kuşkusuz.
Yeni Orta Sınıf – Sinik Stratejiler‘e tezlerin diğer alanlarda da nasıl işlediğini ortaya sermek adına çeşitli ekler yapılmış yeni baskısında. Penguen, Uykusuz, İnci Sözlük, Recep İvedik, Apaçi vb. başlıklar, Şimşek’le yapılmış iki adet söyleşi metnin önemli bir saç ayağı olmakla kalmamış, aynı zamanda Gezi’de karşılaşılan strateji ve dilin son dönüşümlerini de göstermiş böylelikle okuyucuya.
Yazıyı bitirmeden çok önemli bir gelişmeyi de okuyucularımızla paylaşalım: Yeni Orta Sınıf – Sinik Stratejiler, geçtiğimiz günlerde New York Üniversitesi tarafından çeviri için değerlendirilmeye alınmıştı, aldığımız haberlere göre. Değerlendirme olumlu sonuçlanmış, eğer bir aksilik olmazsa –ki umarız olmaz- Ali Şimşek’in bu değerli çalışması Amerika sularına da yelken açacak. Gelecek güzel haberleri dört gözle bekliyoruz.
Ali Şimşek
Yeni Orta Sınıf – ‘Sinik Stratejiler’
Agora Yayınları, 364 s.
