Sinema tarihi üzerine yapılan en kapsamlı belgesellerden biri anlamına gelen Mark Cousins imzalı “Sinemanın Hikâyesi”, DVD formatında yayınlanarak raflarda yerini aldı. 60 dakikalık 15 bölümden oluşan yapım, 5 diskten oluşuyor.
Tuncer Çetinkaya
Farklı Bir Okuma
Temel kaynakları inatla yayınlamayı sürdüren belli başlı yayınevleri sayesinde sinema kitaplığımızda yaşanan gözle görünür canlanmanın, görsel arşivin çok daha ilerisinde olduğu ülkemizde bir ilk olarak nitelendirebileceğimiz bu çalışma, önemli bir boşluğu doldurması nedeniyle köşemizin temel konusunu oluşturuyor.
Godard’dan Scorsese’ye kimi yönetmenlerin ve akademisyenlerin kendilerine özgü bakış açılarıyla eğildikleri yedinci sanat belgeselleri / kısa filmler, sayıları sınırlı olan festival müdavimlerince takip edilebilirken, Cousins’in “Sinemanın Hikâyesi”, geniş kitlelere ulaşma bakımından da önemli bir işlev üstleneceğe benziyor. Üstelik çalışmanın titizlikle hazırlanıp, artık gelenekselleşmiş hale gelen ana akım merkezli tarih yaklaşımına meydan okuyan hali, hikâyenin çok daha anlamlı hale gelmesine neden oluyor.
İlham: Gombrich
2001 yılında kaleme aldığı bir yazıda, sinema tarihinin yeni bir bakış açısıyla ele alınıp yazılması gerektiği düşüncesini öne çıkaran Mark Cousins, düşüncesine dayanak olarak, terminolojik kaygılardan uzak bir bakışla yazılmış “Sanatın Öyküsü”nü göstermişti. Bizde de sanat tarihi yazınının en temel kaynakları arasında yer alan E.H. Gombrich imzalı eser, Bedrettin Cömert’in soluksuz okunan çevirisinin de etkisiyle geniş kitleler tarafından ilgiyle karşılanmıştı.
Mark Cousins
Bakış açısının kabul görmesinin ardından kendine özgü bir sinema tarihi yazan ve ilgiyle karşılanan Cousins, dört yıl kadar sonra projesinin belgesele dönüşmesi için düğmeye bastı. Yazar, gelinen nokta ve katedilen yolu, setin içinde yer alan kitapçıkta şöyle özetlemekte: “Kısa sürede filmin üç saatten uzun sürmesi gerektiği anlaşıldı; zaman ilerledikçe bu süre sekiz, sonra on iki ve on beş saate çıktı ve tempo hızlandı. Eser 1000 film klibi içeriyor, Los Angeles’ten Senegal’e, Londra’dan Tokyo’ya, Tahran’dan Telluride’e yüzlerce mekân, 375 hafta ya da en az yedi yıllık çalışma anlamına geliyor.”
Zorbalara Karşı!
Çocukluğu Kuzey İrlanda’daki etnik-siyasi çatışma dönemlerinde geçen ve sinemayı sığınağı olarak nitelendiren Cousins, yedinci sanata bir aşk mektubu şeklinde nitelendirdiği belgeselinin çekilme gerekçelerini sıralarken önemli bir konuya temas ediyor. Daha önce film türlerinin, auteur’lerin veya popüler sinemanın tarihinin yazılmasına karşın, sinemadaki yeniliklerin anlatılmadığını öne sürerken, üretilen eserlerin dar bir bakışla kaleme alınmasına itirazını şu sözlerle açığa vuruyor: “Garbo’yu anımsarız da Çinli aktrist Ruan Lingyu’yu bilmeyiz; Pixar’a taparız ama Muhammed Ali-Talebi’nin çocuk filmlerini es geçeriz. Bu düpedüz haksızlıktır. Oyun eşit zeminde oynanmıyor!”
Ruan Lingyu
“Devasa pazarlama bütçesi olan zorbalar”ın, iyi olsun olmasın kendi filmlerini bize dayatarak seçeneklerimizi kısıtladıkları bir ortama meydan okuyarak söze giren yönetmenin bakış açısı, daha ilk dakikalardan itibaren belgesele damgasını vuruyor. Klasik filmin gerçekte ne olması gerektiğini tartışmaya açarak yola koyulan “Sinemanın Hikâyesi”, bugüne kadar yapılan okumalarda öne çıkan filmler ile gerçekliğin bağlarını irdeleyerek sözlerini sürdürüyor.
Bitmeyen Yolculuk
Stanley Donen, Bernardo Bertolucci, Aleksander Sokurov, Martin Scorsese, Jane Campion, Gus Van Sant, Lars Von Trier, Claire Denis, Claudia Cardinale gibi önemli isimlerle söyleşilere de yer veren on beş bölümlük belgeselin öne çıkan konu başlıklarını incelediğimizde, çalışmanın devasa boyutlarına da tanık oluyoruz: Sinemanın Doğuşu, Hollywood Rüyası, Dünya Sinemasının Altın Çağı, Sesin Gelişi, Savaş Sonrası Sineması, Cinsellik & Melodram, Avrupa’da Yeni Dalga, Yeni Yönetmenler, Yeni Biçim, 70’lerin Amerikan Sineması, Dünyayı Değiştiren Filmler, Multiplekslerin Gelişi ve Asya Anaakımı, Güce Karşı Savaş: Sinemada Protesto, Yeni Sınırlar: Afrika, Asya ve Latin Amerika’da Dünya Sineması, Yeni Amerikan Bağımsızları ve Dijital Devrim, Günümüz Sineması ve Gelecek.
Uzun sözün kısası, koltuklarınıza kurulun ve 118 yıllık büyülü yolculuğun tadını çıkarın!
