Savaş iyi bir şey olsa, insanlar ölür müydü? (Siperlerdeydik 1914-1918, Uçma Sanatı ve başka çizgi romanlar)

Savaş karşıtı çizgi romanlar, militarist ve şovenist olanlarla hep rekabet içinde oldu. Savaşın gerçek yüzüne bakan ve baktıran Siperlerdeydik 1914-1918 ve Uçma Sanatı eşitliği bozacak güçte eserler.

Savaş çizgi romanlarının çeşitlenmesine ve dünya çapında yayınlanmasına II. Dünya Savaşı neden olmuştur. İnsanlar gibi silah altına alınan çizgi romanlar da ülkesi için kendince elinden geleni yapmayı amaçlıyordu. Ancak bunlar savaştan sonra içerdikleri şiddet öğeleri nedeniyle yaratıldıkları ülkelerde bile eleştirilmeye başlandılar. Zamanla gözden iyice düşen savaş çizgi romanlarının kaderini paylaşmayan eserlerden biri 1959 yılında yayınlandığında iyi bir satış grafiği çizen Joe Kubert’in imzalı Sgt. Rock oldu. Ama Kubert de 1960’ın sonlarına doğru savaş karşıtı bir tavır geliştirdi. Artık her bölümün “Artık savaşmayın” yazısyla sonlanıyordu. Militarist, savaşı onaylayan, aşırı milliyetçi yaklaşımların çok prim yapmadığı bir döneme girilmişti.

I. Dünya Savaşı’nı konu alan eserler ortaya çıkarmayı seven Fransız çizgi romancı Jacques Tardi 1993 tarihli Siperlerdeydik 1914-1918 adlı kitabında cephedeki dehşeti ilk elden yaşamış birinin, dedesinin anılarından yararlanmıştı. Bu anılar sayesinde savaşın sıradan adam üstündeki etkisini gözlemleleme fırsatı bulan Tardi, savaşın çirkin ve acı veren yüzünü tüm gerçekliğiyle resmettiği bir eser koyuyordu ortaya. Savaş çizgi romanları geleneğinde çok alışıldık olmayan bu gerçekçi anlatım da Siperlerdeydik’i zirveye taşıyordu. NTV Tarih Dizisi sağolsun ki, Siperlerdeydik’i artık Türkçe olarak okuma imkanına sahibiz.

Savaşa güzelleme dizmeyen bir diğer çizgi roman Versus’tan çıkan, Antonio Altarriba ve Kim imzası taşıyan Uçma Sanatı – Bir İspanya İç Savaşı Hikayesi. 2009 ve 2010’da tam beş büyük çizgi roman ödülüne layık görülen bu eserde Altarriba da 2001’de 90 yaşında intihar eden babasının hayat hikayesine odaklanıyor. Ama bu, aynı zamanda İspanya’nın – ilk 10 yılı hariç- 20. yüzyılının hikayesi. Hem babasınının hem de ülkesinin hikayesinde önemli yer tutan şey ise İspanya İç Savaşı. (1936-1939) Sonrasında da II. Dünya Savaşı patlak veriyor.

Antonio Altarriba Ordonez (1952) ilginç bir sanatçı. Herge olarak da bilinen Belçikalı yazar-çizer Georges Remi’nin yarattığı ünlü kahraman Tenten’in Mavi Lotus (Le Lotus Bleu) adlı macerasını Pembe Lotus adıyla yeniden yazmıştı Altarriba. Bu versiyonun orijinalinden farkı, Tenten’in bu kez çeşit çeşit kadınla sevişme fırsatı bulması. Tenten’in anavatanı Belçika bu olaya bozulup hemen tavır yapmaktan geri durmamıştı tabi. Bu tavrın sonucu ise kitabın satıştan çekilmesi olmuştu. Altarriba zaten erotik edebiyata meraklı olan bir yazar. Bu merakının kanıtı da Uçma Sanatı’nda da bulunan – bir sinema yazını klişesiyle ifade edecek olursak- “cesur sahneler!”

Not: Son dönemde yayımlanan savaş karşıtı, anti-militer iki çizgi roman: Yalın Ayak Gen (Kenji Nakazawa / Tudem), Bağdat’ın Aslanları (Brian K. Vaughan ve Niko Henrichon / Baykuş Kitap).

The New Avengers – İntikamcılar
Brian Michael Bendis – David Finch
Gerekli Şeyler

Iron Man, Kaptan Amerika, Thor gibi süper kahramanların bir araya gelmesiyle oluşan Avengers ekibi dağılmıştır. Ama onların dağılması kötülerin de paydos ettiği anlamına gelmemektedir. Dünyanın en tehlikeli suçlularının tutulduğu yüksek güvenlikli hapisanede işler kontrolden çıkınca bazı süper kahramanlar kendilerini takım çalışması yaparken buluverirler. Hapisanedeki isyan yalnızca başlangıçtır. Arkasından geleceklere karşı koymak için yeni bir Avengers ekibinin oluşturulmasına ihtiyaç vardır.

Usta ile Margarita
Mihail Bulgakov
NTV Dünya Klasikleri

Rus yazarın başyapıtı Andrzej Klimwski ve Danusia Schejbal tarafından resimlenerek çizgi romanlaştırılmış. Kesinlikle bir çizgi roman tadı taşımayan bu uyarlamayı ancak Bulgakov’un ünlü eseri hakkında fikir sahibi olmak için okuyabilirsiniz. Şeytan ile avenesinin Moskova’da büyük bir kargaşaya yol açmasını konu alan Usta ile Margarita, fantastik öğeleri kullanarak o dönemin devlet sistemini ve yayın dünyasını hicvediyor.

Mahatma Gandhi
Kazuki Ebine
Galata

Yayınladığı iki kitapla Galata da çizgi roman yayınlayanlar kervanına katılmış oldu. Manga türünün prensipleri ve estetiğiyle resimlenen çizgi roman, Hindistan’ın ve Hindistan Bağımsızlık Hareketi’nin siyasi ve ruhani lideri olan Mahatma Gandhi’nin hayatının bir özeti olma niteliğini taşıyor. Bu seriden çıkan ikinci kitap Ernesto “Che” Guevara’ya ayrılmış.

Genesis
Robert Crumb
Yurt

4 yıllık bir çalışmanın sonucu Genesis. Hiciv gücüyle ünlü bir çizer Tevrat’ın (ve İncil’in) Yaradılış Bölümü’nü çizgi romanlaştırırsa ne olur? Çok şey olabilirdi aslında ama önsözünde kendisinin de söylediği gibi metnin aslına olabildiğince sadık kalmış Crumb. Crumb’ın zekası değil yalnızca çizgileri yer almış kitapta. Araya zaman zaman açıklamalar girmekle yetinmiş. Kitaptan esirgediği hicvi bir sohbette gün yüzüne çıkarmış ama, Crumb. “Hicve ne gerek var? Hikaye zaten yeterince çılgınca.”