Mariza’nın, 10 yıl önce çıkan ilk albümüyle başlattığı müzikal yolculuğu 5. stüdyo albümü ile devam ediyor. Mariza, Fado Tradicional ile sanki biraz da bu yolculuğun aslında çok daha eskilerde başladığını hatırlatmak niyetinde…
“Fado sözlü bir gelenektir. Fado söylemeyi öğrenmek için gideceğiniz bir okul ya da konservatuar yoktur.”
Günümüz Fado solistlerinin en gözdelerinden biri olan Mariza da tıpkı bu sözlerine uygun bir şekilde şarkı söylemeyi sahnede öğrenmiş. O zamanlar Portekiz’in sömürgesi olan Mozambik’ten göçen anne babasının Lizbon, Mouraria’daki tavernasında elinde mikrofon müşterilerin karşısına geçtiğinde 10-11 yaşlarındaymış. “Ben bu müziği seçmedim, bu benim kaderimdi,” demesi boşuna değil bu yüzden Mariza’nın. Fado’nun kalbinde büyürken soul, caz ve gospel tarzı müziklerle de haşır neşir olması onun müzik görgüsünü ve becerisini daha da geliştirmiş. Bir alaylı olarak herhangi bir mekteplinin öğrenip deneyimleyebileceğinden çok daha fazla müzik olmuş hayatında. Son albümü Fado Tradicional’de o çocukluk günlerine geri dönüyor Mariza. O zamanlar tavernalarında çalınan, belki bazılarını küçük Mariza’nın da – yarı ciddi yarı oyun – söylediği şarkıları yeniden seslendiriyor.
Fado’nun ismi Latince’de kader anlamına gelen “fatum” kelimesinden türemiştir
2001 tarihli ilk albümü Fado im Mim’in ardından, 2003’te çıkardığı Fado Curvo Türkiye’de yayınlandığı zamanlardı sanırım. Mariza hakkında ilk yazımı yazmıştım gazetedeki müzik sayfama. O zaman 30 yaşında çok yetenekli, geleceği çok parlak bir sanatçıydı. Üstünden 8 yıl geçmiş neredeyse. O Mariza bugün bir milyon satış sınırını geçmiş, merakla beklenen 5. stüdyo albümünü çıkarmış, dünya müziğinin prestijli, saygın isimlerinden biri olarak el üstünde tutulan bir sanatçı. Yine de Mariza için bazı şeyler hala değişmemiş. Örneğin eğer bir turne için ülke dışında değilse onu Lizbon’daki herhangi bir tavernada halkın içinde fado dinlerken hatta yerel sanatçılarla sahnede düet yaparken bulmanız mümkün…
19. yüzyılda ortaya çıkan Fado’nun ilk ikonu aynı zamanda Portekiz gitarı da çalan Maria Severa’dır. (1820-1846)
Fado Tüyo…
Blues siyahi Amerikalılar’ın, Tango Arjantinliler’in, Samba Brezilyalılar’ın, Flamenko İspanyollar’ın hislerine tercüman olmak için vardır. İşte Fado da Portekizliler’in hüzünlerini ve melankolilerini ifade etme biçimidir. Bunu kâh söyleyerek yaparlar, kâh dinleyerek. Fado’nun kalbi ise kendine has şekli şemali (kalbe benzer gerçekten) ve sesi olan bodur bir çalgı olan Portekiz gitarıdır.
Aslında Fado’ya geleneksel olarak iki gitar eşlik eder gitarlardan biri de İspanyol gitarıdır. Portekiz gitarı şarkının sözlerine eşlik ederken, diğer gitar armoniyi dolgunluk katar ve ritmi tutar. Fado Tradicional’da ise Mariza’ya bir Portekiz gitarı, bir Fado akustik gitar ve bir akustik bas gitar eşlik etmiş. 14 şarkılık albümün hoş sürprizlerinden biri de Mariza’nın ülkenin sevilen şarkıcılarından Artur Batalha yaptığı düet.
Mariza’nın stüdyo albümleri
Fado in mim -2001
Fado Curvo – 2003
Transparente – 2005
Terra – 2008
Fado Tradicional – 2010
Fado’nun gelmiş geçmiş en ünlü temsilcisi Fado kraliçesi Amalia Rodrigues’dir (1920 -1999). Marizia büyük çıkışını 1999 yılında Lisbon ve Porto’da Amalia Rodrigues anısına düzenlenen konserlerde yapmıştır. Fado Tradicional’da Amalia Rodrigues ile özdeşleşen Ai esta pena de mim (Oh, this pain of me) şarkısını da Mariza’nın sesinden dinleme fırsatı buluyoruz.
Bazı ünlü Fado solistleri: Anna Moura, Misia, Mafalda Arnauth, Dulce Pontes, Cristina Branco, Joana Amendoeira, Raquel Tavares, Yolanda Soares,, Katia Guerreiro.
