Dünyanın en çok okunan ve dünya döndükçe de insanların okumaya devam edeceği kitap, Otostopçunun Galaksi Rehberi’nin sinema uyarlaması sırrına vakıf olana kolay sevdiriyor kendini. Olmayana ne oluyor, bu yazıda. (19.08.2005)
Otostopçunun Galaksi Rehberi
A Hitchhiker’s Guide To Galaxy
Yönetmen: Garth Jennings
Oyuncular: Mos Def, Sam Rockwell, Bill Nighy, John Malkovich, Alan Rickman
Eleştiri notu: ***
Seyir notu: **
Bir Otostopçunun Galaksi Rehberi’ni biraz farklı ele almak gerekiyor. Nihayetinde bir film de olsa, öylesine önemli bir kitap serisinin uyarlaması ki karşımızdaki, kendine kaynak teşkil eden eserin önemi kavranmadan değerlendirilirse yanlış sonuçlara varılabilir. Douglas Adams’ın 1977’de BBC’ye radyo tiyatrosu olarak hazırladığı Otostopçunun Galaksi Rehberi (buradan itibaren OGR şeklinde yazacağız), yarattığı infialin ardından 1979’da kitap olarak piyasaya çıktı. Çok geçmeden En Çok Satanlar listelerinde bir numaraya oturdu. Mizah dehasını kanıtladığında Douglas daha henüz 27 yaşındaydı.
1984’de gelindiğinde 1.000.000 adet satmış olan kitap ve çevrildiği diğer dillerde de satmaya devam etti. Adams’ın kitabı dünya popüler kültür elektro dökümünde ciddi bir tepecik yaratmış, Yüzyılın Yüz Kitabı listesine 24 numaradan girmeyi başarmıştı. 1992’de yayımlanan Çoğunlukla Zararsız’ı saymazsak kitabın devam bölümleri de kısa aralıklarla çıktı. Sonraki aşamada ise dizinin BBC için televizyon dizisi haline getirilmesiydi (1981). Dünya popüler kültür tarihinde neredeyse Yüzüklerin Efendisi ve Dune kitapları kadar iz bırakmış olan Otostopçu serisinin sinema uyarlaması için şimdi bir şeyler söyleyebiliriz işte.
YÜZDE YÜZ İNGİLİZ MİZAHI
İngiliz mizahının tüm özelliklerini taşıyan OGR sıradan bir adamın, sıradanlığın yakınından bile geçmeyen maceralarını anlatıyor. Arthur Dent bir sabah evini yıkmaya hazırlanan buldozerlerin sesiyle uyanır. O gün bundan daha kötü bir haber alalayacağına emindir Dent. Ama biraz sonra, aslında bir uzaylı olduğunu itiraf eden komşusu ona birkaç dakika içinde dünyanın da istimlak edileceğini haber verir. Tek kurtuluş umutları gezegenin yakınlarından geçen bir uzay gemisine otostop çekmektir.
Kitap uyarlaması sinema filmleri, hele ki OGR gibi ünlü kitapların sinema uyarlamaları coşkulu bir beklenti yaratır. Kitabı okuyanlar için iyi bildikleri bir eserin beyazperdeye yansıyacak olması heyecan vericidir; okumayanlar ise okuma zahmetine girmeden kitap hakkında bilgi sahibi olacakları için”peşin para kokusu almış tüccar” haleti ruhiyesindedirler. Kitabı okuyanların beklentilerini karşılamak zordur açıkçası. Zaten sinema tarihi uyarlandığı kitabın altında ezilen filmlerle doludur. Hayalkırıklığı yaratan böylesi uyarlamalar şöyle bir gözden geçirildiğinde, bu filmlere kaynak olan kitapların bazı noktalarda benzeştiği görülebilir. Edebiyatın değil, hayal gücünün öne çıktığı eserlerdir bunlar. Bu yüzden yazarlar kimi zaman gerçekliğin sınırlarını zorlayan manzaralar inşa ederler hikayelerini anlatırken. Ama yazarın hayalgücü okurun hayalgücünü tetiklediği için, okur hiç yabancılamadan bu fantastik manzaraları kafasının içinde tasavvur edebilir. Hatta içine kendinden de çokça şeyler katar. Bu tasavurla, beyazperdeye yansıyan görüntülerin rekabet etmesi pek mümkün değildir. Beyazperdeye yansıyan görüntüler sizin bir şey katmanıza izin vermez. Karakterler, çevre, hikaye katılaşmıştır artık. Stephen King’in korku romanlarından uyarlanan çoğu film örnek verebiliriz bu vakaya. Peki, uçuk bir hayalgücünün ürünü bir kitap olan OGR’nin sinema uyarlaması aynı makus kaderi paylaşıyor mu benzerleriyle? Neyseki paylaşmıyor. Filmin görselliği ve yaratıcılığı hem Otostopçu serisinin hayranlarını, hem de bu kitaplardan bihaber olanları memnun edecek çizgide. Şimdi bu noktada bana, “O zaman bu filmin seyir notu neden iki yıldız?” diye soruyor olmalısınız.
FİLMİN SEYRİ BİRAZ SORUNLU
Çünkü bir kitaba büyük övgüler dizmemiz, ne yazık ki onun sinemaya uyarlanmak için uygun bir eser olduğu anlamına gelmiyor. Otostopçu serisi gerek dramatik yapısı, gerek anlatıma dayalı mizah tarzıyla sinemayla uyuşmayacak bir kimyaya sahip. Filmde görsel akışı ve metin akışını aynı anda takip ederken epeyce zorlanıyorsunuz. Ağır ağır hazmedilirse daha da keyif verecek olan espriler üstüne durup kafa yormaya vaktiniz kalmıyor hiç. Böyle bir bombardımandan korkmazsanız, seyredin derim OGR’ni. Bu arada dağıtım şirketinin çeviri hatasına iştirak etmemek için bu yazıda filmin isminin başına yerleştiren “Bir” kelimesi özellikle kullanılmamıştır.
Dizinin Tüm Kitapları
Otostopçunun Galaksi Rehberi -1979
Evrenin Sonundaki Restoran – 1980
Yaşam, Evren ve Her Şey – 1982
Hoşça kal ve Balıklar için Teşekkürler -1984
Çoğunlukla Zararsız – 1992
